Наскуо
Наскуо
Историктар дииллэр Наскуо турбут Мангазейский морской ходын и4ин. Магазей острога турбута 4эттэ уон века Таз 6рэккэ. Уон аксыс векка Наскуо 6рэгин аларатыгар Харитон Лаптев онтон Семен Челюскин отрядтара 4ылдьааччы этилэрэ. Ол ту4унан кэпсиир памятник, гини турар Наскуо ортотугар. Наскуо турбута тыы4ычча алта 466с 46рбэ алтыс дьылга, ити дьылга Хатангский край Россияга киирбитэ.
Манна Свято-Богоявленский храм баар, гини 4ир 6рд6гэр 4оготок му8 тымныы 4иргэ, уон 4эттэлээк-аыгстаак вектарга туппуттара. Ол кэм8э 4акалар Христианский вераны ылбыттара. Икки тыы4ычча уонус дьылга храм 6с 466с биэс дьылын ылар.
Наскуо бэйэтэ улакана 4уок паселак. Манна 6с тыы4ыччаттан такса ки4и олорор, 6кс6тэ 4акалар, ньууччалар, украинистар.
Наскуо район паселактарын ки4илэрин колбоотокко 4оччо ки4и буолуога. Наскуо – Восточный Таймыыр столицата.
Аны Наскуо бэйэтэ бэлэм дьиэлэрдээк. Алта уоннаак дьылларга аэропорту, морпорту туруорбыттара, экспедициялар 6лэлээбиттэрэ, э8ин-э8ин исследованиялары о8орбуттара, 4ир 6рд6 ученыйдара дагыны кэлбиттэрэ.
Аны му8 улакан организациялар ити буо морской порт, полярная геологическая разведывательная экспедиция, аэропорт, предприятие жилищно-коммунального хозяйства, электростанция, 4а8а больница поликлиникалаак баар, икки улакан ускуола, биир ускуола интернаттаак, 6с детский садик, спортивный, музыкальный ускуола, Центр дополнительного образования. Икки банк баар, почта, отделение электронной связи, метеостанция, учреждение гидрографической базы, милиция, 6с гостиница, лаапкылар, ресторан «Наскуо» 4убу арыллыбыта.
Манна 6с музей баар: Музей природы и этнографии, литературный музей Огдо Аксенова гиэнэ, уникальный Тымныы музей. Бу тымныы музейга комуйбуттар мамонт муостарын, о8уоктарын. Икки библиотека баар, клуб. Улакан 6лэни 4ака тылын ту4унан, культуратын ту4унан Центр народного творчества о8орор. «Чокуркан» диэн ансамбль баар.
Наскуо биэк этэ сельский хозяйство центыра. Маннагы дьоннор бултанааччылар, балыктанааччылар, хабетский кэм8э табалааччы этилэрэ, звероферма баар этэ. Койутаан к242 4ылдьан б6пп6ттэрэ. Хабетский кэм8э тогус совхоз улэлиир этэ.
Наскуога эмиэ атын паселактар, районнар к2рд6к перестройка кэмэ бэрт кытаанактык ааспыта. Ол кэм8э Наскуо тойотторо этилэрэ Фокин Николай Андреевич онтон Поротов Севостьян Николаевич. Гинилэр элбэк 6лэни о8орбуттара Наскуо развитиятыгар. Край тойотторо эмиэ элбэги гыналлар Наскуога: э8ин-э8ин прогаммалар 6лэлииллэр геологияга, сельский хозяйствага, туризм8а, исследованиеларга. Наскуо дьонноро барыта, Наскуо тойоно Сергей Зверев, администрация тойоно Наталья Клыгина дииллэр Наскуо инни диэк 6ч6гэй багай туруога.
Наскуо районунан бэрт интере4иргииллэр туристар. Паселак турар 4ирэ да одуу: кара8а кэм8э элдэн баскуой багай к2ст2р, улакан тымныылар буолааччылар, биэс уон биэс градуска тиийээччи, 4айын буо к6н т66спэт, т66н бэрт 4ырдык. Ойуу4ут ки4илэр дииллэр маннык баскоуй 4ир манна эрэ баар. Каллаан буо манна тыынар. Заря буо э8ин ра4ынай 4ибэттэрдээк, бэр баскуой.
Наскуо района элбэк э8ин-э8ин одуу 4ирдэрдээк, тыата да, мастак 4ирэ да. Манна э8ин ра4ынай бултар бааллар: краснозобый казарка, овцебык.
Кэлии ки4илэр каньы4ырынан 4ылдьааччылар, табаннан, бураннарынан. Экспедиция толору 4ылдьар, ки4и барыта одургуур Наскуо 4ирдэринэн.
Наскуо районын паселага Попигай 2ск2 киирбитэ. Гини метеорит т6сп6т 4иригэр турар, Попигайский котловина диэн ааттыллар. Попигай астроблемата – ити природа памятника. Ити кэнниттэн ааспыта отут биэс миллион дьыл. Попигайский астроблема му8 эдэр аагыллар. Ол и4ин 4ир 6рд6 ученыйдара интэрэ4иргиллэр итинэн. Попигайский астроблема Юнескага киирбитэ.
Манна 2сс62 баар одуу тутуу ки4и гиэнэ - буу4унан о8оруллубут дамба, 4ир и4игэр гини 4оготок. Ма8най к2рд2ккэ туокта одуута 4уок: мэнэ параллелепипед 6с этажтаак дьиэгэ диэри, киэ8э отут метр. 54этэ дэкси багай. Дамбаны дьыл айы отуттаак дьыллартан туруораллар, гини буо буус барар кэмигэр катердары калкалыыр. Дамбаны 4атыр ки4илэр тымныы кэм8э туталлар. 3ыа8аан ыйа б6тэригэр дамбаны о8орон б6тэллэр. 3айын онту8 ирэн улакан буустарга кайдар, олор буо море Лаптевага диэри устан тийэллэр.
1сс62 бир достопримечательность баар Наскуога – ити буо храм. Гини 6с 466с дьыллаак. Му8 ма8найгы церковь Наскуога баар этэ уон 4эттэлэк – уон агыстаак века. Наскуо 6рэгэ эрэ 2йд66р эни гини турбут кэмин. Ол храм икки 466с дьылы турбута. Ма8найгы иеромонахтар этилэрэ Свято-Троицкий Туруханский монастырь гиэттэрэ. Каста тыы4ычча километр аа4ан гинилэр манна Рождествога кэлээччилэр, Пасхага диэри 4ытааччылар, онтон т2тт2р6 барааччылар. Уон тогус вектан гинилэр манна каалар буолбуттара. Иккис храмы туруобуттара 46рбэччэ век буоларыгар, гини 2р турбатага, ты4ыыча тогус 466с 4эттэ уонча дьылларга атеистар гинини алдьаппыттара. Койутаан Наскуо тойно Николай Фокин 4а8а храмы туруорпута 6рд6к баскуой 4иргэ, Наскуо 6рэк кытылыгар. Гинини туруорбыттара Наскуо 6с 466с 4эттэ уон дьылланарыгар. Уон тогустаак к6н6гэр ыргакта ыйыгар икки тыы4ычча биир дьылга улакан Та8ара пра4ынньыгар гинини освящайдабыта Красноярский архиепископ, Енисейский Владыка Антоний. Бу дьылга храм 6с 466с биэс дьылланар.
Наскуога барыта баскуой: 4ирэ дагыны, ки4и о8орбута дагыны. Улакан байа буо ити ки4и 6т62тэ. Биир омук ки4итэ диэбитэ: «Та8ара каччага эмэтэ каллантан т6стэгинэ, ма8най гини Наскуога кэлиэгэ». Кэлии ки4илэргэ Наскуо иккис т2р22бут 4ирдэрэ буолбут. Бу кытаанак кэм8э ититэр маннагы ки4илэр 6т62лэрэ, ыалдьыты бэйэ ки4и к2рд6к то4уйааччылар. Итинэн Наскуо ки4илэрэ атыттар атын 4иргэ олорор ки4илэриттэн.
Наскуо ки4илэрэ ыгыраллар атын ки4илэри итини барытын к2р2!